Hacı Ahmet Ünlü Donuktaş Roma Tapınağı’nı Gezdi

Tarsus, tarihi boyunca çeşitli dinlerin ve inançların bir arada yaşadığı bir yerleşim yeri olarak dikkat çekmiştir. Bu zengin kültürel mozaik, birçok önemli dini yapının bir arada bulunmasına zemin hazırlamıştır. Bunlardan biri de halk arasında “Donuktaş” veya “Dönüktaş” olarak bilinen Roma tapınağıdır.

Düzensiz kentleşmenin oluşturduğu dar sokaklardan ulaşılabilen bu tapınak, çevresindeki gecekondu yapılar nedeniyle neredeyse görünmez hale gelmiştir. Özellikle kuzey ve doğu duvarlarına dayanan binalar, tapınağı abluka altına almıştır. İlk bakışta büyük bir kaya kütlesine benzeyen bu yapı, bölgenin en büyük mabedi olma özelliğini taşımaktadır. Kime adandığı kesin olarak bilinmemekle birlikte, M.S. 2. yüzyılın sonlarına doğru inşasına başlandığı, fakat tamamlanamadığı anlaşılmaktadır.

Araştırmacı Hacı Ahmet Ünlü, bu sır dolu yapının 18. yüzyıldan beri birçok araştırmacının ilgisini çektiğini vurgulamaktadır. Özellikle 1836 yılında Fransız konsolosu Gillet’in dinamitle gerçekleştirdiği keşif, tapınağın büyük ölçüde tahrip olmasına yol açmıştır. Seyyah V. Langlois, bu yapıyı “Sardanapal’ın Mezarı” olarak nitelendirmiştir ve bu benzetme uzun yıllar geçerliliğini korumuştur.

Hacı Ahmet Ünlü, tapınakla ilgili en kapsamlı araştırmanın 1985-1992 yılları arasında Tarsus Müzesi ve Prof. Dr. Nezahat Baydur’un katılımıyla gerçekleştirildiğini belirtmektedir. Bu beş yıllık çalışma sırasında yapı hakkında yeni bilgiler elde edilmiştir. Önceki araştırmalarla ortaya çıkan mimari parçalara göre, tapınak M.S. II. yüzyıla, özellikle Hadrian ve Septimius Severus dönemlerine tarihlenmektedir. Ancak yeni buluntular, yapının mimari özelliklerinin Side N1-N2 tapınakları, M binası, tiyatro ve Tykhe tapınağı ile ilişkilendirilebileceğini göstermektedir. Bu nedenle, Hacı Ahmet Ünlü’nün düşüncesine göre, tapınak Antoninler dönemine, özellikle de Kommodus zamanına atfedilmekte ve imparator kültü ile bağlantılı olduğu öne sürülmektedir.

Yapının ölçüleri 100 m x 43 m olup, dikdörtgen planlı dev kütlesi, ilginç bir özellik olarak konglomera parçalarından oluşmaktadır. Daha önce konglomera olduğu düşünülen bu kütleler, İstanbul Üniversitesi Yer Bilimleri Fakültesi’nin yaptığı araştırmalar sonucunda Roma betonu olduğu tespit edilmiştir. Muhtemelen kalıplar halinde dökülen bu beton duvarların yüksekliği yaklaşık 8 m. civarındadır ve yer yer görülen kireç taşı blokları ile desteklenmiştir.

Hacı Ahmet Ünlü, Donuktaş Roma Tapınağı’nın tarihsel ve mimari öneminin altını çizerken, bu tür yapıların korunmasının ve araştırılmasının geçmişin izlerini günümüze taşımak açısından hayati bir öneme sahip olduğunu vurgulamaktadır.